EINSTEIN, AS IDEAS QUE MUDARON O MUNDO
“¡Triste época a nosa! É mais fácil desintegrar un átomo que un prexuízo” (A. Einstein)
Albert Einstein será sen dúbida recordado na historia por idear a fórmula que permitiu a desintegración do átomo e a explosión da bomba atómica. Pero, a medida que pasa o tempo, vai sendo recordado por unha desintegración e por unha explosión talvez máis importantes: a desintegración dos conceptos tradicionais de espazo e tempo e a explosión do noso concepto de universo.
Nacido en Ulm, Alemaña, o 14 de marzo de 1879, houbo pouco na súa nenez que presaxiase as notables alturas que alcanzaría: tímido e retraído, con dificultades na linguaxe e lento para aprender nos seus primeiros anos escolares; apaixonado das ecuacións, cuxo aprendizaxe inicial debeullo ao seu tío Jakov, que o instruíu nunha serie de disciplinas e materias, entre elas álxebra: ?Cando o animal que estamos cazando non pode ser apresado, chamámolo temporalmente `X´ e continuamos a cacería ata que o botamos no noso morral?. Así se explicaba o seu tío, o que lle permitiu chegar a temperá idade a dominar as matemáticas.
Dotado dunha exquisita sensibilidade que despregou na aprendizaxe do violín, Einstein era un home excepcional, un xenio, porque seguindo pautas de pensamento novas, superou limpamente as bases sobre as que descansaba o edificio da física desde os tempos de Newton e Galileo, e operou unha profunda transformación que tivo consecuencias non só no ámbito científico senón no psicolóxico e filosófico.
O traballo máis famoso de Einstein, a teoría da relatividad, xurdiu da súa aptitude para contestar profundamente preguntas simples e para continuar un razoamento adondequiera que lle conducise. As primeiras rabexadas da teoría remóntanse a cando, sendo un raparigo de 14 anos, preguntábase que sentiría se puidese montarse nun raio de luz.
A xenialidade de Einstein estivo en comprender que a gravidade e a aceleración non son senón o mesmo fenómeno, e non dous, como supuña a física de Newton. Pero o máis revolucionario foi relacionar a materia e a enerxía na famosa ecuación E= mc2 (enerxía =masa pola velocidade da luz ao cadrado). Da súa formulación despréndese que o tempo non é constante, nin o son o peso e a masa pois, a altas velocidades, todos estes elementos comprímense, e só a velocidade da luz mantense igual. De maneira que todo é relativo, subxectivo. ?Pon a túa man nun forno quente durante un minuto e parecerache unha hora. Sentar xunto a unha moza preciosa durante unha hora e parecerache un minuto. Iso é a relatividad?.
Einstein non podía concibir a un verdadeiro científico sen unha fe profunda: ?A ciencia sen a relixión é colla, a relixión sen a ciencia é cega?, dicía. Pero a relixión de Einstein non tiña nada que ver coas doutrinas que admiten un deus persoal distribuidor de castigos e recompensas, senón que era a profunda convicción de que a natureza está constituída de conformidade con leis armoniosas e matemáticas, e que polo tanto, unha lei causal rexe todos os acontecementos. Esa fe profunda nunha causa que subxace detrás de todo o fenoménico é o que lle facía repetir incansablemente: ?Azar? Xamais crerei que Divos xoga aos dados co mundo?.
Co ascenso ao poder de Adolf Hitler en 1933, a súa condición de pacifista de orixe xudía converteu a Einstein en inimigo do réxime nazi. Por iso emigrou a Estados Unidos, onde se nacionalizou norteamericano en 1940. Sopraban de novo aires de guerra, e tanto temía a expansión alemá que escribiu unha carta ao presidente norteamericano Franklin Roosevelt advertindo das posibilidades científicas de crear unha bomba atómica. Non participou na súa construción e tampouco imaxinou que o ?Proxecto Manhattan? conduciría á dantesca destrución de Hiroshima e Nagasaki en 1946. Cando isto sucedeu, Einstein reflexionou: ?Se soubese isto, dedicoume á reloxería?. Logo da Segunda Guerra Mundial foi un fervente avogado da paz no mundo mediante o desarmamento e o goberno mundial.
En 1952 declinou unha proposta para a presidencia do Estado de Israel. Finalmente, morreu o 18 de abril de 1955, negándose a ser operado dunha rotura na arteria aorta.
Así, a pesar das súas grandes proezas científicas, o tímido, comprensivo e franco adolescente, Albert Einstein, non cambiara ao final dos seus días. Aborrecía a ostentación e as riquezas materiais, aducindo: ?Estou absolutamente convencido de que ningunha riqueza no mundo pode axudar a que progrese a humanidade... O mundo necesita paz permanente e boa vontade perdurable?.
Julián Palomares