A primeira muller astrónoma
Brillante e de gran beleza, é a primeira muller dedicada á ciencia cuxa vida está ben documentada.
ROSA M. DOMÍNGUEZ QUINTERO
Hypatia de Alexandría é considerada por moitos a primeira muller científica da historia. Nun tempo no que as mulleres non tiñan acceso ao saber, Hypatia conseguiu abrirse camiño na ciencia e chegar a ter un gran recoñecemento público. Para iso tivo que renunciar ao matrimonio e á súa faceta máis feminina.
Hypatia cultivou varias disciplinas: filosofía, matemáticas, astronomía e música.
Ao redor do ano 370 d.C. naceu Hypatia en Alexandría. Co tempo converteríase nunha muller brillante e cunha gran beleza. É a primeira muller dedicada á ciencia cuxa vida está ben documentada.
A súa vida
Aínda que non se conta con datos sobre a nai de Hypatia, si sabemos que o seu pai foi o filósofo e matemático Teón de Alexandría, quen sempre vixiou moi de cerca a súa educación. Segundo rexistros da época, este desexaba que a súa filla fose "un ser humano perfecto". Recibiu así Hypatia unha educación científica moi completa, dedicándose tamén a un exhaustivo coidado do seu corpo. Realizaba todos os días unha rutina física que lle permitía manter un corpo saudable así como unha mente activa. Todo isto contrastaba coa gran maioría de mulleres da súa época, as cales non podían acceder nin ao coñecemento nin á educación, e ocupábanse só das "tarefas femininas".
A pesar da súa gran beleza, Hypatia rexeitou casar, para poder dedicarse integramente a cultivar a súa mente.O seu pai traballaba no Museo, institución fundada por Tolomeo (emperador que sucedeu a Alejandro Magno e fundador da cidade de Alexandría) e dedicada á investigación e o ensino. Este Museo tiña mais de cen profesores que vivían alí e moitos máis que asistían periodicamente como invitados. Hypatia entrou a estudar con eles e, aínda que viaxou a Atenas e Italia para recibir algúns cursos de filosofía, formouse como científica no propio Museo e formou parte del ata a súa morte. Ata chegou a dirixilo ao redor do ano 400. Tamén obtivo a cátedra de filosofía platónica, polo que os seus amigos chamábana "a filósofa".
Hypatia cultivou varias disciplinas: filosofía, matemáticas, astronomía, música... e durante vinte anos dedicouse a ensinar todos estes coñecementos.
Paganismo
Deste xeito, Hypatia converteuse nunha das mellores científicas e filósofas da época. Chegou a simbolizar o coñecemento e a ciencia que os primeiros cristiáns identificaron co paganismo. Aqueles eran tempos difíciles para os pagáns, xa que o cristianismo estábase impondo en Alexandría (que entón estaba baixo domino romano). Foron épocas de persecución para todo aquel que non se convertese ao cristianismo e renegase de todos os coñecementos adquiridos. Hypatia negouse a traizoar as súas ideas e converterse ao cristianismo polo que foi acusada de conspiración contra o líder cristián de Alexandría. Devandita acusación foi aproveitada por un grupo de fanáticos relixiosos que, dunha forma cruel, puxeron fin á súa vida.Foi asasinada brutalmente, mentres regresaba a casa na súa carruaje; golpeárona e arrastraron por toda a cidade. Espírona, descortizárona con cunchas mariñas e os seus restos foron paseados, en sinal de triunfo, por toda a cidade ata chegar ao Ciraneo (supostamente o crematorio) onde os incineraron.
Legado científico
Aínda que todos os seus escritos perdéronse, existen numerosas referencias a eles. O seu traballo máis extenso foi en álxebra. Escribiu un comentario sobre a Aritmética de Diofanto (considerado como o pai do álxebra), no que incluía solucións alternativas e novos problemas. Tamén escribiu, en oito libros, un tratado sobre a Xeometría das cónicas de Apolonio (a quen se deben os epiciclos e deferentes para explicar as órbitas irregulares dos planetas). Colaborou co seu pai na revisión, mellora e edición dos Elementos da xeometría de Euclides, cuxa edición é a que aínda se emprega nos nosos días, escribindo un tratado sobre o mesmo.Escribiu un Canon de astronomía, dedicándose ademais a realizar a revisión das táboas astronómicas de Claudio Tolomeo, coñecidas pola súa inclusión no Canon astronómico de Hesiquio. Tamén cartografió diversos corpos celestes, confeccionando un planisferio.Ademais da filosofía, matemáticas e astronomía, interesouse pola mecánica e as tecnoloxías prácticas.
Nas Cartas de Sinesio están incluídos os seus deseños para varios instrumentos, incluíndo un astrolabio plano, que nos serve para medir a posición das estrelas, os planetas e o Sol. Tamén desenvolveu un aparello para a destilación da auga, así como un hidroscopio para medir a presenza e o nivel da auga, e un hidrómetro graduado de latón para determinar o peso específico dos líquidos. Para rematar, suponlla inventora do aerómetro, instrumento que se usa para medir as propiedades físicas do aire ou outros gases.
Rosa M. Domínguez Quintero, Observatorio Astronómico de Cantabria (Consellería de Medio Ambiente) e Instituto de Física de Cantabria (CSIC-UC)
Extraído de www.elpais.com